پاورپوینت شاخصه های تربیتی دولتمردان در نظام حقوقی شیعی با رویکردی بر دیدگاه های سیاسی حضرت علی(ع)

توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت شاخصه های تربیتی دولتمردان در نظام حقوقی شیعی با رویکردی بر دیدگاه های سیاسی حضرت علی(ع) دارای ۱۱۵ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت شاخصه های تربیتی دولتمردان در نظام حقوقی شیعی با رویکردی بر دیدگاه های سیاسی حضرت علی(ع)،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن پاورپوینت شاخصه های تربیتی دولتمردان در نظام حقوقی شیعی با رویکردی بر دیدگاه های سیاسی حضرت علی(ع) :

مقدمه

دوران خلافت حضرت علی (ع) با آنکه کوتاه بود و با چندین جنگ مهم سپری شد و ولی از نظر مدیریت دولتی دارای شرایطی پربار میباشد. مدیریت دولتی که مرزهای آن در غرب از مصر شروع شده و در شرق تا ارتفاعات شرقی ایران را در بر میگرفت، آن هم در زمان جنگ، هم از منظر اقتصادی و هم سیاسی کاری بس دشوار و پیچیده است. به طوری که انجام اقدامات متفاوت در عرصه های مختلف آن هم در شرایط جنگی، وضعیت تحریمی و مدت زمان کوتاه بسیار دشوار میباشد. انجام این اقدامات در کنار الزامات سخت افزاری نیازمند بسترسازی عمیق نرم افزاری میباشد که در این دوران به واسطه وجود حضرت علی (ع) به روشنی صورت گرفته و الگویی برای آیندگان شده است.

شخصیت حضرت علی (ع) و علم و آگاهی و تدبیر و شجاعت وی باعث شده بود که ایشان بعد از به خلافت رسیدن دست به اصلاحات سیاسی مثبتی بزنند که نتیجه آن الگویی اصلی برای کشور داری و مدیریت از منظر شیعیان باشد. شعار دولت عدل علوی در روزگار ما نمونه ای کوچک از دریای بیکران مدیریت و کشورداری و اصلاحات آن حضرت میباشد. (صالح پور،۹۱: ۱۳۹۴) حضرت در دوران بعد از رحلت پیامبر(ص) و قبل از به خلافت رسیدن به تحقیق و تفسیر در علوم دینی پرداختند و با تجربه ای پر بار خلافت و مدیریت امت اسلامی را به دست گرفتند. (الهیزاده، ۱۳۹۵: ۴۷) فرمایشات و دیدگاه های ایشان در بسیاری از زمینه ها علیالخصوص کشورداری در دویست و سی و نه خطابه و هفتاد و دو نامه در نهج البلاغه گردآوری شده است و به غیر از آن سیره و رفتار ایشان نیز به عنوان منبعی گرانقدر میتواند راهگشای بسیاری از مشکلات گردد.

خطابه ها و نامه هایی که در نهج البلاعه گردآوری شده است به صورت کلی مواردی را بیان نموده اند، اما از آنجایی که هر آنچه از اقوال و رفتار ائمه علاوه بر منطوق و ظاهر دارای مفهوم و روح نیز میباشد لذا بایستی موضوعاتی مورد تفسیر و تدقیق قرار گیرد، به طوری که روش های تربیتی و روش های اصلاحی که شاخصه های اصلی تربیتی دولتمردان از منظر حضرت علی می – باشد ابهامات و مجهولات آن رمزگشایی شود و روش های اعمال آنها مورد بررسی قرار گیرد. بنابراین در این مقاله به صورت نظری و با روش تحقیق، توصیفی-تحلیلی موضوعات مرتبط را مورد تجزیه و تحلیل کیفی قرار خواهیم داد.

ادبیات پیشین

تاکنون آثار بسیار زیادی در رابطه با شیوه های حکمرانی با رویکردی بر سیره حضرت علی به رشته تحریر درآمده است که برخی از این آثار عبارتند از کتاب حقوق و وظایف شهروندان و دولتمردان که حاصل تلاش های سید جواد ورعی میباشد. این کتاب تحلیلی از حقوق و وظایف متقابل شهروندان و دولتمردان در مقابل یکدیگر است. در این کتاب نویسنده با بهره گیری از متون حدیثی شیعه، آیات قرآنی و تفاسیر و دیدگاه های فقیهان شیعه، سعی کرده حاصل تحقیقات خود را در دو دفتر به رشته تحریر درآورد. در این نوشتار وظایف دولتمردان در قبال شهروندان به صورت مصداقی و با رویکردی بر سیره ائمه بویژه حضرت علی بیان شده است. در این تحقیق از حاکمیت سیاسی، قضایی، و نظارتی دولتمردان سخن گفته شده است. همچنین در این رابطه مقاله ای با عنوان مدیریت اسلامی در عصر حکومت حضرت علی (ع) با قلم سهیل سرمدی به رشته تحریر درآمده است. در این مقاله خصوصیت مدیر، مفهوم و مصداق مدیر لایق، وظایف مدیران در قبال شهروندان و… مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. این مقاله به اهمیت مدیریت اسلامی و همچنین کتاب پر ارزش نهج البلاغه اشاره داشته است به طوری که آن را به عنوان الگویی معرفی میکند که امروزه در مدیریت کشورهای غربی به استفاده از آن اذعان میشود. علاوه بر این آثار کتابی با عنوان نظام حکومتی و اداری در اسلام که حاصل تلاش های باقر شریف القرشی و ترجمه عباس علی سلطانی است در رابطه با حکومت و مدیریت اسلامی به رشته تحریر درآمده است. در این کتاب به بحث تربیتی دولتمردان در نظام حکومتی اسلام توجه ویژه ای شده است و بیان شده که مدیر لایق یکی از بنیان های اساسی ادامه و استمرار حکومت میباشد. در این کتاب به اهمیت نهج البلاعه اشاره ویژه ای شده است و بیان شده که این کتاب سیره و روش اصلی حکومت اسلامی میباشد.

چارچوب نظری

مساله شاخصه های تربیتی دولتمردان با آنکه در نگاه نخست امری ساده به نظر میرسد اما بسیار مهم و مساله ای چند وجهی است، به طوری که با تربیت مدیری لایق، کاربلد، آگاه و شجاع در همه سطوح مدیریتی موجبات اعمال حاکمیت مطلوب فراهم میآید. بحث شاخصه های تربیتی مدیران صرفا مساله سیستم های حکومتی اسلامی نبوده و نیست و در کلیه نظام های حقوقی دنیا امری لازم و ضروری تلقی میشود، به طوری که در همه نظام های حقوقی مدیریت و تربیت مدیران لایق یکی از ارکان استمرار آن نظام حکومتی به حساب میآید. هر نظام حقوقی بر اساس معیارهای خود شاخصه هایی را برای تربیت مدیران در همه سطوح در نظر گرفته است. در نظام حقوقی اسلامی به ویژه نظام حکمرانی شیعی بهترین معیارها و شاخصه ها برای تربیت دولتمردان نظریات سیاسی و سیره مقدس ایشان در کشورداری میباشد که در قالب خطبه ها و نامه ها نمود پیدا کرده است و در این نوشتار مورد مطالعه قرار خواهد گرفت.

نوشته حاضر در چهار قسمت، کلیتی از شیوه کشورداری و مدیریت حضرت علی (ع) را معرفی و مورد پردازش قرار میدهد که در قسمت اول روش های تربیتی کارگزاران حکومتی از منظر حضرت علی(ع)، در قسمت دوم اصلاحات ایشان بعد از به خلافت رسیدن در رابطه با کشورداری و عزل و نصب کارگزاران، در قسمت سوم شرایط و شاخصه ها و معیارهایی که از منظر حضرت علی در انتخاب کارگزاران و به تبع آن مدیریت کشور و در بخش چهارم به روش های نظارتی و تفحص وی در بخش کشورداری پرداخته شده است.

روش های تربیتی

تربیت از آن دسته مفاهیمی میباشد که برای تشخیص صحیح مصادیق آن، بایستی به درستی مورد تعریف و واکاوی لغوی و اصطلاحی قرار گیرد. اصطلاح تربیت از ریشه “ربو” و از باب تفعیل میباشد. چرا که همواره کلمه ناقص وقتی به باب تفعیل برده میشود مصدر آن بر وزن تفعله می – شود. در لغت، تربیت به معنای علو، نما، زیاده و رشد میباشد. همچنین به نظر میآید واژه تربیت هنگامی که به باب تفعیل برده میشود معنای تعدیه داده میشود. (طباطبایی،۱۷۹:۱۳۷۹) دلیل بر معنای تعدیه آن است که اولا معنای غالبی این باب است و نیز “ربو ” معنای لازمی را درخود جای داده است و از آن رو که تربیت یک امری است که مقابلی به عنوان متربی دارد و در مورد غیر صورت میگیرد، این معنا از تمامی معناهای مقابل متناسب تر است. اما در اصطلاح تربیت مفهومی کلی بوده و نسبت به موضوع میتواند روش های متفاوتی را در پی داشته باشد.

در دوران حضرت علی نمیتوان مدعی شد که تربیت و تعلیم به عنوان یک رشته تخصصی و مجزا وجود داشته ولی با توجه به گفتار و سیره حضرت علی مشاهده میکنیم که حضرت در زمان ها و مکان های مختلفی ابوابی را در رابطه با تربیت باز نموده اند. ایشان در دوره کوتاه زمامداری خویش روش های متفاوتی در رابطه با تربیت سیاسی دولتمردان بکار بسته اند. یکی از روش های اصلی که ایشان در تربیت احاد مردم به کار میگرفتند روش عقلی تربیت بود. ایشان با توجه به اوامر و احکام قرآنی (سوره نحل، آیه ۱۲۵) که اساس نظام تربیتی اسلام را بر عقلانیت استوار ساخته است و همچنین با توجه به فلسفه وجودی عقلانیت و حکمت در تربیت انسان این روش را به وفور استفاده کرده و سفارش میکردند. (میانی، ۱۳۷۶)

در کشورداری و رفتار سیاسی حضرت علی (ع)روش عقلی نقش محوری ایفا مینماید و همه جنبه های رفتار سیاسی حضرت بر آن استوار میباشد. (شریف الرضی،۱:۱۳۷۹) حضرت در خطابه های گوناگون همگان را به تفکر و تعقل فرا میخواند. (همان : ۸۲ -۱۰۲-۲۳۹) در همین راستا ایشان برای پرورش عقل، فراگیری دانش های گوناگون را توصیه مینمودند. (خوانساری، ۳۲:۱۳۵۹) زیرا که مردم بویژه دولتمردان برای انجام رسالت خویش در همه عرصه ها چه حکومتی و چه غیر آن نیاز به شناخت و آگاهی فراوان دارند، به همین جهت حضرت دولتمردان را به همنشینی و گفتگوی با عالمان سفارش میکردند. (شریف الرضی،۵۳: ۱۳۷۹)

منظور حضرت علی(ع) از همنشینی با عالمان صرف نفس این عمل نمیباشد بلکه همنشینی بدون مشورت را امری عبث میشمارند و یکی از روش های رشد عقل را مشورت تلقی میکنند و خود همیشه در کلیه امور حتی امور جزیی از رایزنی و مشورت اطرافیان بهره میجستند. (سوره آل عمران، آیه ۱۵۹-همان) حضرت علی در رابطه با مشورت نکات کلیدی فراوانی را مطرح نموده اند. ایشان در رابطه با مخاطب مشورت، حساسیت ویژه ای داشتند و دولتمردان و مردم را از مشورت با افراد ترسو، بخیل و حریص منع میکردند. (شریف الرضی،۲۱۶:۱۳۷۹)

نکته ظریفی که در رابطه با این فرمایش حضرت علی وجود دارد توجه به اخلاق میباشد که با اصلاح اخلاق کلیه ضعف های جهان بینی قابل حل میباشد. تشخیص مصلحت و سنجش امورات و مشکلات از تکالیف اساسی دولتمردان در سیره علوی میباشد. حضرت در کنار تفکر، علم اندوزی و مشورت مردم و دولتمردان را به استفاده از تجربیات دیگران سفارش میکردند. ایشان تجربه را یکی از وسایل تربیت تعقل قلمداد میکردند و آن را عامل مهم موفقیت و انتخاب صحیح معرفی مینمودند. (همان : ۳۱)

به نظر ایشان تربیت عقل با استفاده از تجربیات دیگران در دو بعد عملی و نظری سودمند بوده و در تربیت سیاسی دولتمردان بسیار ارزشمند میباشد. گرایش به خوبیها و ارزش ها و دوری کردن از رذایل همان بعد عملی تربیت عقل دولتمردان و کارگزاران حکومتی میباشد. توجه حضرت علی (ع)به تربیت عقلی به صورت پایدار و مستمر اهمیت فراوانی داشته است. چرا که نتیجه تربیت پایدار این است که افکار، اقوال و رفتارها گذرا و موقتی نباشند. چرا که دیده شده است که با تغییر شرایط و اوضاع و احوال بسیاری از افکارها و اقوال ها و افکارها دستخوش تعییر قرار گرفته اند و این امر در بعد زمامداری بسیار اهمیت دارد، چرا که مسئولی که بعد از اتمام مسئولیت سودای مخالفت و تغییر را در دستور کار خود قرار میدهد نه تنها از بعد شخصی بلکه از بعد عمومی دارای اثرات مخربی میباشد و به نوعی نظام و حکومت را زیر سوال میبرد.

جدای از پرورش عقلانی، حضرت علی از روش کارساز دیگری در جهت تربیت مردم علیالخصوص دولتمردان و کارگزاران حکومتی استفاده مینمود. ارایه الگو به کارگزاران حکومتی در ابعاد مختلف در تربیت آنها موثر و مفید میبود. در جهان بینی شیعه، ایمان به رسالت رسول اکرم و امامان معصوم به عنوان اصل الگو مداری پذیرفته شده است و علت فرستاده شدن پیامبران نیز همین اصل الگو مداری میباشد و بدان جهت هست که پیامبران به عنوان اسوه و الگو معرفی می – گردند. (سوره احزاب، آیه ۲۱)

در سیره حضرت علی تاکید بر روش زندگی پیامبر به عنوان روش الگویی برجسته به عنوان الگوی تربیتی معرفی میگردد. (شریف الرضی،۱۵۹:۱۳۷۹) ایشان سیره حضرت محمد را به عنوان الگو و مسیر راه خود میدانستند و همچنین در تعدادی از خطابه ها و نامه ها از الگو بودن سیره خود برای کارگزاران و دولتمردان حکومتی سخن به میان میآوردند (همان: ۸۷-۹۷) و آنها نیز با بکارگیری و اقتدا به سیره این حضرت به مقام و شایستگیهای والایی دست پیدا میکردند. در کنار این فرمایشات حضرت علی از کارگزاران و دولتمردان درخواست مینمود که در امور سیاسی و اجتماعی برای مردم الگو شده و موجبات تربیت آنها را با این شیوه فراهم آورند. ملاحظه میشود که حضرت در این باب از یک سیر نزولی و سینه به سینه استفاده کرده اند، به زبانی دیگر ایشان سیره زندگانی حضرت محمد را الگویی برای خود و روش زندگی خود را الگویی برای فرماندهان و کارگزاران و روش زندگی فرماندهان و ماموران حکومتی را الگو و اسوه ای برای مردم معرفی نموده اند.

یکی دیگر از شیوه های اساسی در تربیت موثر انسان تنبیه و تشویق میباشد. در قرآن نیز در آیات فراوانی به تشویق و تنبیه در جهت تربیت انسان توجه شده است. اما به کارگیری این مهم در رابطه با کارگزاران و دولتمردان حکومتی از ضروریات اجتناب ناپذیر است. حضرت علی در هدایت و تربیت کارگزاران از این شیوه استفاده نموده و بدین وسیله زمینه تلاش های با ارزش آنها را فراهم ساخته است و هر زمان آنها را به خدمت بی ریا و دوری از تملق دعوت کرده است. (شریف الرضی،۵۳:۱۳۷۹)

در کنار اینها زمانی هم که کارگزاران مرتکب تقصیر و یا سهل نگاری میشدند در اسرع وقت نسبت به آن عکس العمل نشان داده و وی را با اخطار، جریمه و یا عزل بدرقه کرده است. (همان: ۵-۴۰-۴۱ و ۴۳) البته تشویق ها و تنبیه ها قانونمند و در چارچوب قانون به کار گرفته میشد. از منظر حضرت علی تشویق ها و تنبیه ها بایستی شفاف و روشن باشند و خالی از هر گونه تبعیضی باشد تا بتواند به نحو مطلوب تاثیر مثبت خود را بر جامعه بگذارد. (همان: ۳۰-۳۱ و ۳۳ و ۵۰-خ ۹۰)

یکی دیگر از شیوه های تربیت کارگزاران حکومتی در سیره حضرت علی، نظارت مستقیم و یا غیرمستقیم بر اعمال و وظایف آنان است. ایشان در کنار موعظه و پند و اندرز، کارگزاران را همواره متوجه اهمیت وظایفشان میکرد و در کنار آن برای کنترل و جلوگیری ازسوء استفاده از قدرت، هر زمان از اهرم های نظارتی مختلف استفاده مینمود. ایشان در دوره کوتاه زمامداریشان از کلیه اخبار و حرکات نمایندگان و کارگزاران خود در اقصی نقاط بلاد اسلامی باخبر بودند و همه آنها را زیر نظر داشتند (شریف الرضی، همان: ۳۳، ۴۰، ۴۳) و اکثر عزل و نصب های ایشان بر اساس گزارش های واصله از سوی ماموران نظارتی خود بود. در سیره حضرت علی نکته اساسی در امر نظارت عدم دخالت قوه نظارتی در اعمال و تصمیمات مدیران میباشد که به صورت ویژه مورد توجه و اهتمام قرار داشت. حضرت علی در زمان نصب کارگزاران قبل از هر چیزی حد و مرز و حدود و ثغور وظایف و تکالیف آنها را بدان ها گوشزد میکردند و در ادامه لغزشگاه ها و پرتگاه ها را بدان ها معرفی مینمودند. آنها را از رفاه طلبی و تجمل گرایی منع میکردند و نسبت به افزایش غیرعادی داراییهای کارگزاران و دولتمردان حساسیت نشان میدادند. (شریف الرضی،۳:۱۳۷۹) در مقابل تامین مالی مکفی کارگزاران بویژه قضات در دستور کار مدیریت امور ایشان قرار داشت.

ایشان عدم تامین مالی کارگزاران حکومتی را وسیله ای برای لغزش قلمداد میکردند. (همان: ۵۳) در سیره حضرت علی توجه به تاریخ و به تبع آن توجه به آیات قرآن و روایات در کشف قانون – ها و سنت ها در تربیت عقلی انسان ها اهمیت فوق العاده ای دارد. اهمیت تاریخ در سیاست و مدیریت اجتماع بسیار ژرف و پر محتواست. تاریخ علاوه بر به تصویر کشیدن وقایع و اتفاقات بسیار، تکرار برخی امور را نیز نشان میدهد و هر مدیر و یا کارگزاری با تامل در آنها میتواند صواب را از خطا تشخیص دهد. حضرت علی رازهای پیروزی و سقوط حکومت ها را در نهج البلاغه بازگو و اذعان میکند که سقوط مختص سایر حکومت ها و پیروزی مختص اسلام نیست و اگر وضعیت موجود ادامه یابد سقوط اسلام اجتناب ناپذیر است. در سیره حضرت علی توجه به اندرزهای تاریخی مانند قرآن و روایات پیامبران و امامان به عنوان روشی برای هدایت و تربیت مردم معرفی شده است. در سخنان ایشان نیز پندها و اندرزهای بسیاری استفاده شده که وسیله ای عملی برای تربیت کارگزاران است. حتی ایشان پند و اندرز را به عنوان وظیفه حاکم اسلامی و یکی از حقوق مردم در جامعه اسلامی معرفی نموده اند. (شریف الرضی،۳۴:۱۳۷۹)

روش های اصلاحی در سیره حکومت حضرت علی یکی از روش های مهم اصلاحی انتصاب اشخاص صالح، شایسته و مدبر در مناصب حکومت بود. زیرا که استقرار حکومت عدل علوی جز با دولتمردان عادل و صالح کاری بس دشوار میبود. حضرت علی برای هر یک از مناسب دولتی افراد عادل و صالح و مدیر و شجاع و مدبر را به شرط آشنایی آن شخص با تخصص آن امر با مشورت و رایزنی انتخاب مینمود تا صلاح، استحکام و ثبات جامعه و حکومت بوسیله آن تضمین گردد. از این روست که تشکیل حکومت یک تکلیف الهی به شمار میرود تا بوسیله آن نظم عمومی، امنیت داخلی، سیاست خارجی و توازن اقتصادی در کشور مستقر گردد. حضرت علی در انتخاب کارگزاران شایسته سالاری را با دینداری توام میکردند تا تخصص در کنار تقوا موجبات پیشرفت عدالت محور جامعه اسلامی را تامین نماید. سیره کشورداری حضرت علی بر سه رکن مهم دینداری، عدالت و مردمداری استوار بود و این ارکان در کلیات و جزییات حکومت و جامعه رعایت میشد. (القرشی،۴۲:۱۳۶۹)

ایشان بعد از به خلافت رسیدن در اولین برنامه اصلاحی خود در جهت ایجاد جامعه ای عدالت محور کلیه والیان و ماموران فاسد را عزل و به جای آنها افرادی صالح و عادل و باتقوا را منصوب نمود و به آنها توصیه کرد که بالاترین خیانت، خیانت به امت است. (شریف الرضی،۳۶:۱۳۷۹)

در آن زمان جامعه اسلام به وضوح از اسلام واقعی دور شده بود و فساد و تباهی، بدعت های ناشایست، انحراف در دین و بی اخلاقی و… رواج یافته بود. به همین خاطر ایشان نسبت به وضعیت حال و آینده مسلمانان نگران بودند و با اصلاحاتی در امور اساسی حکومتی سعی در بهبود اوضاع داشتند.

ایشان با استوار کردن اساس حکومت و مدیریت بر مبنای دین و با رواج عدالت در کلیه عرصه ها نسبت به کمال واقعی مسلمانان تلاش فراوان کرد. (سرمدی،۵۵:۱۳۷۸)

اصلاحات ایشان از بدو زمامداریشان در ابعاد سیاسی، اقتصادی، حقوقی و اخلاقی نمود پیدا کرد و این امر نیز بدون همراهی یاران و کارگزاران و دولتمردان عادل و صالح و شجاع و مدبر غیر قابل اجرا میبود. حضرت علی از موانع موجود نیز با خبر بودند، زیرا عادت برخی برای سودجویی و ظلم و ثروت اندوزی و اجیر کردن عده زیادی در اطراف خود نمونه ای از موانع و سنگ اندازی – های موجود میتوانست تلقی گردد و در عمل نیز این موانع مانع تحقق برخی اصول مدیریتی ایشان شد. (همان: ۸۷)

در سیره کشورداری حضرت علی نسبت به آزمایش